ZAMKOWA GÓRA

Góra Zamkowa jest najważniejszym stanowiskiem archeologicznym suwalszczyzny. Pierwsze ślady osadnictwa w tym miejscu datowane są na mezoliy (8-5 tysięcy lat p.n.e). Pierwsze slady stałego osadnictwa pochodzą z epoki brązu (X- VIII w. p.n.e.).

Na przełomie V i VI w n.e. Jaćwingowie - bałtyjski lud zamieszkujący wtedy te ziemie, wykorzystali to wzniesienie do wzniesienia obronnego grodziska. Wyrównali oni wierzchołek góry a dookoła wznieśli obronny wał. Wewnątrz wokół centralnego placu ustawiono drewniane chałupy. Od VIII wieku, po opuszczeniu centrum plemiennego w okolicach Osinek, grodzisko to stało się prawdopodobnie stolicą jednej z włości jaćwieskich. Na początku IX wieku chaty rozebrano a szczyt góry stał się miejscem kultu religijnego, gdzie płonęły święte ogniska.

W początkach X w, góra znów przybrała charakter obronny. W połowie zbocza wzniesiono wał obronny o obwodzie ponad 800m., z palisadami. Wał ten przebudowano w XII i XIII w, zastępując go konstrukcją palisadowo - kamienną. A zbocze góry wyłożono głazami. Wewnątrz wałów znów znalazły się mieszkalne zabudowania. Od strony południowej, o najłatwiejszym podejściu wykopano wąwóz łączący jezioro Kluczysko (Tchliczysko) i jezioro Szurpiły i puszczono nim wodę. Między jeziorem Jeglówek a Szurpiły, u stóp Góry Kościelnej zbudowano kamienny wał (rozebrany dopiero w latach 20-tych XX wieku na budowę drogi szosy z Suwałk do Jeleniewa). Na wyspach na j. Szurpiły i Jeglówek wzniesiono dodatkowe strażnice. Nieopodal Góry Zamkowej znajdują się jeszcze dwa wzniesienia - Góra Kościelna, stanowiąca prawdopodobnie miejsce kultu Jaćwingów oraz Góra Cmentarna, na której znaleziono jedna urnę z prochami.

Jaćwieskie grodzisko na Górze Zamkowej długo opierało się najazdom krzyżaków. Legenda mówi iż dopiero przekupny zdrajca, otworzył nocą bramy i umożliwił krzyżakom zdobycie grodu. W XIV wieku wojna tym razem toczona przez wojska krzyżackie i litewskie znów wróciła na Górę Zamkową. Jeszcze w 1425 litewski gród warowny na szczycie tej góry podawany był w kronikach jako szczególnie potężny. Po traktacie melneńskim i zawarciu pokoju grodzisko zostało opuszczone.

Wysokość Góry Zamkowej wynosi 228,1 m. n.p.m. natomiast wysokość względna 45 m. i stanowi ona prawdopodobnie fragment moreny martwego lodu.

Większa część stoków góry jest zalesiona. Przez prześwity między drzewami można zobaczyć jezioro Jeglówk i Górę Cisową w tle oraz fragment jeziora Szurpiły - zatokę Jodel. Tylko od strony południowo-zachodniej stok nie jest zalesiony i stąd roztacza się szerszy widok.

Od góry zamkowej prawdopodobnie wzięło swoja nazwę jezioro i wieś Szurpiły co w starolitewskim miało oznaczać "Straszny Dwór" (Sur Pilus). Z miejscem tym i jej najbliższą okolicą związane są liczne legendy.