Garbaś

powierzchnia: 140,56 ha;

maksymalna głębokość: 48 m;

średnia głębokość: 20,9 m;

długość: 3400 m;

maksymalna szerokość: 700 m;

Jest to jezior rynnowe z grupy tak zwanych jezior filipowskich. Przepływa przez nie rzeka Rospuda. Jezioro ma brzegi częściowo wyniosłe i stromo opadające, linię brzegową słabo urozmaiconą. Brzegi zachodnie i południowe są porośnięte lasami, wschodnie zaś - polne z lasankami na stromej skarpie.

Garbaś to akwen o znacznych cechach oligotroficznych, z wąską strefą litoralną - ubogą w roślinność nawodną i zanurzoną. Jest to jezioro sielawowo-leszczowe, obfite w ryby. Występują w nim okoń, leszcz, szczupak, lin, płoć, miętus, sieja, sum i węgorz.

Woda jeziora jest czysta, dość przejrzysta, dno piaszczyste, miejscami żwirowe - prawie wszędzie dostępne do kąpieli - lecz często niebezpieczne przez jego gwałtowne spadki.

Na wschodnim brzegu, gdzie rozciąga się wieś Matłak - archeolodzy odnaleźli najstarsze ślady pobytu człowieka na Suwalszczyźnie - z okresu środkowej epoki kamiennej (7 500 - 4 000 lat p.n.e.).

Hańcza

powierzchnia: 304,04 ha;

maksymalna głębokość: 108,5 m;

średnia głębokość: 38,7 m;

długość: 4530 m;

maksymalna szerokość: 1150 m;

Jest to najgłębsze jezioro w Polsce i jedno z większych na Suwalszczyźnie. Znajduje się na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego i jest objęte w całości ochroną rezerwatową.

Powstało z roztopu wód polodowcowych w głębokiej rynnie, stworzonej przez lodowiec. Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza.

Hańcza jest akwenem oligotroficznym, z charakterem jeziora wysokogórskiego - czyste, przejrzyste, dobrze natelnione wody o skąpych osadach organicznych oraz niewielkiej żyzności. Żyją tu reliktowe gatunki fauny, jak głowacz pręgopłetwy, sieja, sielawa, stynka i kilka gatunków skorupiaków skandynawsko-bałtyckich. Jezioro należy do typu sielawowego. Intodukowano także w nim troć jeziorową.

Brzegi Hańczy to wysoczyzna, wyścielona u podnóża kamieniami tworzącymi tzw. kamienne plaże.

Warto zwiedzić: ruiny dworu Tomasza Świętopełka Mirskiego w Starej Hańczy.